Książka Klimat odwilży. Obrazy Marka Oberländera. dr Piotra Słodkowskiego
W styczniu nakładem gdańskiego wydawnictwa słowo / obraz terytoria ukazuje się książka Piotra Słodkowskiego Klimat odwilży. Obrazy Marka Oberländera.
Książka na nowo odczytuje obrazy Marka Oberländera oraz, drugoplanowo, dotyka problemu Ogólnopolskiej Wystawy Młodej Plastyki Przeciw wojnie, przeciw faszyzmowi, udostępnionej w klubie Zachęta przy Długiej 52 (VII–IX 1955) i zwanej potocznie Arsenałem.
Oberländer, malarz znany głównie historykom sztuki jako autor obrazu Napiętnowani i współorganizator Arsenału, przede wszystkim ukazany jest jednak poza tym nazbyt wąskim kontekstem. Autor upomina się o niego jako twórcę ważnych świadectw wizualnych, które nie tylko są typowe i kluczowe dla całej jego praktyki artystycznej, lecz także wzbogacają międzyobszarowe studia nad Zagładą i pozagładową egzystencją Żydów w PRL.
Książka zasadza się zatem na przekonaniu, że zarówno eksponowani w Arsenale Napiętnowani, jak i późniejsze obrazy Oberländera mają olbrzymią wartość dla badań o sztuce, ponieważ pozwalają oddalić absolutyzowane tradycje modernizmu i awangardy oraz postawić w centrum długo marginalizowane wypowiedzi artystyczne, które nie sytuowały się wobec sztuki, lecz przede wszystkim wobec historii i (po)wojennych doświadczeń biograficznych ważnej części społeczeństwa polskiego. W konsekwencji oznacza to oddalenie formacyjnych dla historii sztuki kategorii autonomii dzieła, artysty-mistrza jako dawcy formy, sublimacji odbioru estetycznego, nowoczesności i jej cywilizacyjnego posłannictwa, nowatorstwa i kompatybilności ze sztuką Zachodu. Oznacza to także dowartościowanie zupełnie innych kategorii: podmiotu, złożonych tożsamości, pamięci, zmaterializowanego doświadczenia obrazu, obiektu, rzeczy jako świadectwa, a artysty jako świadka, postronnego, obserwatora. Tym samym na równi z innymi badacz(k)ami stawiam postulat przemyślenia historii sztuki pod kątem przekroczenia wąskich ram historyczno- artystycznych i odważniejszego wejścia w międzyobszarowe studia nad kulturowymi następstwami Zagłady.
