Wystawa „Poza dokumentacją tworzą się wyobrażenia. Anna i Krystian Jarnuszkiewiczowie” / Fundacja Arton
Co? Gdzie? Kiedy?
Fundacja Arton
30.05–19.06.2025
wernisaż: 30.05.2025, godz. 19.00
Foksal 11/4, Warszawa
Organizatorzy:
Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie
Wydział Badań Artystycznych i Studiów Kuratorskich
Fundacja Arton
Partner wydarzenia:
Centrum Myśli Jana Pawła II
Opieka merytoryczna:
Katarzyna Jarnuszkiewicz, dr Marika Kuźmicz
Osoby kuratorskie:
Natalia Karpiesiuk, Monika Kozakiewicz, Marta Kwaczyńska, Zuzanna Maciaszek, Agnieszka Maciejewska, Mikołaj Maciejewski, Marta Matusiak, Julia Mielczarek, Ludmiła Nojszewska, Żak Podolak, Łucja Użarowska
O wystawie:
„– Co z tym wszystkim zrobisz?
Wiele osób stawia to pytanie. Nie znikamy bez śladu. A nawet jak znikniemy, to zostają nasze rzeczy, zakurzone barykady”.
Marcin Wicha, Rzeczy, których nie wyrzuciłem
Anna i Krystian Jarnuszkiewiczowie to para twórców, których praktyka artystyczna skupiała się na zagadnieniach pracy z materią oraz przestrzenią. Przez 50 lat wspólnego życia wzajemnie oddziaływali na pola swoich działań artystycznych, do których należą : rzeźba, rysunek i fotografia. Dom Jarnuszkiewiczów, jak wspomina córka Katarzyna, był zawsze przepełniony przedmiotami, regularnie znoszonymi przez ojca. Były to najczęściej rzeczy o charakterze tzw. nieużytków, np. stara blacha, kawałek łańcucha czy zardzewiały hełm. Wszystko to, co z pozoru nie miało już zastosowania, dostawało nowe życie poprzez ujęcie „rupieci” w pracach artystycznych, najczęściej rzeźbach. Dodatkowo, przez fotografowanie powstałych obiektów w innych sytuacjach przestrzennych, prace kolejny raz dostawały nowe konteksty oraz inne sposoby odczytania.
Większość rzeźb nie przetrwała próby czasu, uległa zniszczeniu bądź zaginęła. Jedyny sposób, w jaki obecnie możemy kontaktować się z obiektami artystów, to właśnie dzięki dokumentacji fotograficznej, którą para prowadziła przez cały okres swojej twórczości. Dokumentacja miała charakter narracyjny. Poprzez grę ze skalą czy manipulacje perspektywą artyści zniekształcali pierwotny sens pracy i tworzyli nowy obiekt, w postaci zdjęcia. Wykorzystując medium fotografii, twórcy przenosili odbiór dzieła jedynie na zmysł wzroku, pozbawiając tym samym pierwotną materię haptyczności – na rzecz dwuwymiarowych wyobrażeń. Obiekt fizyczny odchodzi do sfery imaginacji.
Koncepcja wystawy powstała w trakcie spotkań z Katarzyną Jarnuszkiewicz, córką Anny i Krystiana, artystką, rzeźbiarką, scenografką oraz opiekunką artystycznej spuścizny rodziców. Jej doświadczenie codziennego otaczania się artefaktami z dorobku twórczego rodziców wiąże się z pytaniem o namacalny ciężar materii oraz o to, czym jest obcowanie z masą gromadzonych przez lata przedmiotów. Materia przeradza się w „ciężar” tworzenia potężnego archiwum dokumentacyjnego. Tak samo jak przedmioty i obiekty potrzebują swojego miejsca i przestrzeni, zdigitalizowane dane, w tym wypadku fotografie, wymagają od nas miejsca i energii do utrzymania ich w cyfrowej pamięci, która nie znika wraz z materią – jedynie zmienia nośnik.
Prace Jarnuszkiewiczów można widzieć jako cykl odnowy, od fizyczności i nowego sensu do utraty. Od nieistnienia do istnienia. Ciągły obieg materii – nadawanie jej kolejnych żyć.
Krystian Jarnuszkiewicz (1930–2016)
Studiował na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych we Wrocławiu (1952–1956) w pracowni Borysa Michałowskiego oraz na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (1956–1958) w pracowniach Jerzego Jarnuszkiewicza oraz Oskara Hansena. Od 1977 roku uczył na Wydziale Wzornictwa Przemysłowego ASP w Warszawie. Współtwórca wielu koncepcji konkursowych na rzeźbę pomnikową. Brał udział w I Biennale Rzeźby w Metalu odbywającym się w Warszawie w 1968 roku. W pracach rzeźbiarskich często poruszał zagadnienie transformacji przestrzeni, a także eksperymentował z różnymi materiałami. Ważną część jego oeuvre stanowi medalierstwo, a także rysunek. Jego prace znajdują się w zbiorach m.in. Muzeum Narodowego w Warszawie, Poznaniu i Krakowie, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku.
Anna Jarnuszkiewicz (1935–2021)
Studiowała w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu na Wydziale Malarstwa. Dyplom w pracowni Eugeniusza Gepperta obroniła z wyróżnieniem w 1958 roku. W latach 1964–1972 pracowała jako scenografka dla Teatru Telewizji Polskiej, gdzie zrealizowała scenografię do ponad 30 przedstawień. Współtwórczyni wielu koncepcji konkursowych na rzeźbę pomnikową, m.in. Fryderyka Chopina w Londynie (III nagroda; 1974), Poznańskiego Czerwca 1956 (I nagroda; 1980), a także koncepcji i realizacji opracowania posadowienia pomnika Syreny na Rynku Starego Miasta w Warszawie (1999) oraz miejsca upamiętniającego uprowadzenie księdza Jerzego Popiełuszki (2000) w Górsku. Ważnym obszarem jej działalności twórczej jest medalierstwo – zrealizowała ok. 110 tytułów medalu bitego i lanego. Prace znajdują się w kolekcjach: Muzeum Narodowego w Warszawie, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, w Gabinecie Numizmatycznym Mennicy Państwowej oraz w Muzeum Sztuki Medalierskiej we Wrocławiu.
